Eğitimin temeli ailede atılır. Aile, bireyin içinde bulunduğu toplumun en küçük birimi ve yapı taşıdır. Eğitim insanlar için anne karnına düştüğü andan itibaren başlayıp ölene dek devam etmektedir. Anne karnında başlayıp bebeklik dönemiyle devam eden yakın ebeveyn çocuk ilişkisi bu sebeple önemli bir konuyu oluşturmaktadır. Bebekler ihtiyaçlarını ağlayarak ifade ederler ve bu ifade şekli sonucunda ihtiyaçlarının giderilmesi ile ebeveyn ve bebek arasında bir bağ oluşur. Bebeklik döneminde ki bu sevgi ve ilgi bebekte güven duygusunu ortaya çıkarır. Ailelerin çocukları üzerinde sorumlulukları vardır. Ebeveynler bu sorumlulukları yerine getirerek toplumsal düzenin parçası olan bireyler yetiştirirler. Ailede öğretilmiş veya öğretilmemiş bir davranışın toplumsal açıdan getirileri ve götürüleri olacaktır. Çocuklar ailelerinde gördükleri davranışları ilerleyen zamanlarda sosyal çevreden de gördükleri davranışlar ile sentezleyerek dışarıya yansıtmaya başlarlar. Her davranış sadece aileden öğrenilmez ancak temel de aile vardır ve davranışlarında çocuğu yönlendirir. Bu yüzdendir ki çocuklarda anne babanın rolü çok fazladır. Çocuğun fiziksel ve psikolojik gelişiminden anne baba sorumludur. Çocuğun uygun bir çevrede büyütülmesi, psikolojik desteğin sağlanması, sağlıklı bir eğitim aldırılması gibi konularda ebeveynler çocukları için en uygun yöntemleri araştırır ve uygularlar. Ancak çocuklarını büyütürken her ebeveyn aynı tutumu sergilemez. Sergilenen tutumlar kişiden kişiye farklılıklar gösterir ki burada da devreye çocuklarına kazandırmak istediği istenilen davranışın kazandırılma sürecinde ki uyguladığı tutumu, ebeveynlerin yetişme tarzları, ailenin sosyo-ekonomik düzeyi, ailedeki çocuk sayısı ve anne babanın eğitim düzeyi devreye girmektedir. Çocukların kişilik gelişimleri de bu tutumlara göre şekil almaktadır.
Anne baba tutumları genellikle 3 farklı şekilde ele alınmaktadır:
1-Otoriter Ana – Baba Tutumu: Kurallar katıdır ve esnetilemez. Çocuklara sürekli aşırı disiplin uygulanır ve bu disiplin çocuğun kendine olan güvenini olumsuz etkiler. Çocuk eğer ki bu kurallara karşı gelmek isterse o zaman ceza ile karşılaşır. Otoriteye karşı sürekli bir kaygı söz konusudur ve bu durum öğrencinin başarısını olumsuz etkilemektedir. Genellikle başkalarının söylediklerini uygulamaya meyillidirler ve mutsuzluk gözlenmektedirler. Ebeveynleri için çocuklarının ne hissettiğinin veya ne düşündüğünün önemi yoktur, kendi isteklerine uymasının önemi vardır. Otoriter ebeveyn tutumuna sahip çocuklar sessiz, çekingen, kabul edici, katı, hoşgörüsüz gibi davranışlar sergileyebilmektedir. Yapılan araştırmada otoriter ana – baba tutumunun bireyin kendini gerçekleştirme düzeyini olumsuz yönde etkilediğini bulmuştur
2-Koruyucu / İstekçi Ana – Baba Tutumu: Kuralları aşırıdır. Çocuğun tüm fizyolojik, psikolojik ihtiyaçlarını ebeveynler karşılarlar ve çocuğa kendisini göstermesi için fırsat oluşturmazlar. Çocukları için tüm eğitimlerini, özel derslerini aldırırlar ancak çocuktan da fazlasıyla bunun karşılığını isterler. Çocuğa karşı aşırı koruyucu ve kontrol edici davranırlar. Çocuklarının yaptığı yanlışa karşı çok fazla tahammülü yoktur. Çocuklar da yanlış yapmaktan korkar ve uzak durular. Bu durum onların kendilerini geliştirmelerini ve özgüvenli olmalarının önünde ki büyük bir engeldir. Sürekli üzerlerinde hissettikleri daha iyisini yapmalısın isteği çocuklar üzerinde kaygı oluşturur ve bu kaygı başarısızlığa sebebiyet verir. Koruyucu ebeveyn tutumuna sahip çocuklar genellikle başka kimselere aşırı bağımlı, kendi kararlarını tek başına veremeyen, başkalarına danışan, yanlış yapmaktan çekinen ve güvensiz kişilik davranışları sergilemektedirler.
3- Demokratik Ana – Baba Tutumu: İçinde kuralları vardır ancak bu kurallar aile bireyleri için bir zorunluluk teşkil etmez. Bu kurallar herkes tarafından isteyerek uyulur. Temelinde sevgi ve saygı vardır. Ailede bulunan tüm üyelerin fikirlerine saygı duyulur. Yaşanılan sorunlar konuşularak ve ortak bir çözüm bulunarak halledilir. Çocuğun gereksinimleri karşılanır ancak çocuğun istediği ve ihtiyacı ölçüsünde karşılanır. Çocuk bazı sınırlar içerisindedir ancak bu sınırların sebebi net bir şekilde anlatılır. Çocuklar kendilerinin değerini farkındadır ve bu değerlilik çocuğun hayatında daha iyi yerlere gelmesine yol açar. Bu tutuma sahip ailelerde yetişen çocuklarda kaygı gibi durumların daha az yaşandığı gözlemlenmiştir. Demokratik ebeveyn tutumuyla yetişen çocuklar genellikle daha özgüvenli, atik, girişken, kendini ve düşüncelerini rahat bir şekilde ifade eden yapıdadırlar. Yapılan araştırmalarda demokratik ebeveyn tutumuna sahip çocukların kendilerini kabul düzeyi, otoriter ebeveyn tutumuna sahip çocuklara göre daha fazladır. Anne baba tutumları incelendiğinde önemli olan bir diğer konunun ise anne ve babanın ortak bir karar almasıdır. Çünkü çocuklar ebeveynlerinin ortak almadığı kararlar da esneklik yapılabileceğini zamanla öğrenecek ve bu konuda çıkış yolları arayacaktır. Ebeveynlerin kendi aralarında yaşanan bu tutarsızlık çocuklara yansıdığında çocuk üzerinde ikileme ve uyum problemlerine yol açabilir. Ebeveynlerin aldıkları kararlar çocuk için en fayda sağlayan kararlar olduğundan ebeveynler emin olmalıdır. Bu yüzdendir ki ebeveyn tutumları çocuklar için büyük önem taşımaktadır ve çocuğun kişiliğini şekillendirmektedir.
Şehir Ortaokulu
Okul Psikolojik Danışmanlığı ve Rehberlik Birimi
